Giáo sư, Tiến sĩ Phan Lương Cầm là ai? Phu nhân của cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt qua đời

Sáng ngày 9/4/2025, Giáo sư, Tiến sĩ Phan Lương Cầm – phu nhân của cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt, nhà khoa học hàng đầu trong lĩnh vực điện hóa và ăn mòn kim loại, đã từ trần tại Hà Nội, hưởng thọ 82 tuổi. Sự ra đi của bà là mất mát lớn không chỉ đối với giới khoa học và giáo dục Việt Nam. Dẫu được biết đến nhiều với vai trò là phu nhân của cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt, bà luôn giữ vững bản sắc riêng là một người phụ nữ trí tuệ, đức độ, luôn tận tụy cống hiến cho đất nước cả trong thầm lặng và trong ánh sáng học thuật. Bà ra đi, để lại một di sản quý giá về tri thức, lòng nhân hậu và phẩm cách.

Phan Lương Cầm là ai?

Phan Lương Cầm là Giáo sư, Tiến sĩ, nhà khoa học hàng đầu của Việt Nam trong lĩnh vực Điện hóa và Ăn mòn kim loại, đồng thời là phu nhân của cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt.

Bà Lương Cầm sinh ra và lớn lên trong một gia đình trí thức yêu nước  tại Thừa Thiên Huế.  Thời niên thiếu của bà gắn liền với những năm tháng đất nước còn trong vòng xoáy chiến tranh. Từ nhỏ, bà đã nổi bật với tư chất thông minh, hiếu học và nghị lực vượt lên hoàn cảnh. Bà không chỉ học giỏi các môn khoa học tự nhiên mà còn yêu thích văn chương, hội họa.

Ước mơ cháy bỏng của bà Cầm khi ấy là sau này sẽ trở thành một nhà khoa học để phục vụ đất nước. Với quyết tâm đó, bà đã vượt qua nhiều khó khăn để thi đỗ vào Trường Đại học Bách khoa Hà Nội

Tiểu sử, lý lịch của Phan Lương Cầm

Con đường đến với khoa học thế giới

Trong những năm tháng đất nước còn nhiều thiếu thốn, việc theo học ngành kỹ thuật vốn đòi hỏi điều kiện thực hành cao là điều không dễ dàng, đặc biệt với một nữ sinh. Tuy nhiên, bà Lương Cầm đã sớm thể hiện phẩm chất của một nhà khoa học thực thụ: cẩn trọng, kiên trì, và không ngại thử thách.

Sau khi tốt nghiệp đại học, bà tiếp tục được Nhà nước chọn cử đi đào tạo sau đại học tại Liên Xô (Liên bang Nga ngày nay). Bà theo học chuyên ngành Điện hóa – Ăn mòn kim loại tại Đại học Tổng hợp Quốc gia Moskva (MGU). Đây là một ngôi trường danh giá sản sinh ra nhiều nhà khoa học lừng danh thế giới.

Tại đây, giữa một môi trường nghiên cứu hiện đại và cạnh tranh khốc liệt, Phan Lương Cầm không chỉ hoàn thành xuất sắc chương trình Tiến sĩ mà còn ghi dấu bằng những công trình nghiên cứu có giá trị thực tiễn cao trong lĩnh vực điện hóa, một ngành khoa học còn rất mới mẻ với Việt Nam khi đó.

Trở về Tổ quốc và cống hiến không ngừng nghỉ

Năm 1973, sau khi hoàn thành chương trình Tiến sĩ, bà trở về nước trong bối cảnh miền Bắc Việt Nam vừa trải qua những trận bom ác liệt. Không chút do dự, bà nhanh chóng bắt tay vào công tác giảng dạy và nghiên cứu tại Đại học Bách khoa Hà Nội.

Bà là một trong những nữ giáo sư đầu tiên trong ngành kỹ thuật. Những nghiên cứu của bà tập trung vào các giải pháp chống ăn mòn cho các công trình dân dụng, giao thông, thủy lợi và công nghiệp nặng. Đây là một trong những lĩnh vực có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong công cuộc khôi phục và xây dựng đất nước sau chiến tranh.

Các dấu ấn quan trọng:

• Sáng lập Trung tâm Nghiên cứu Ăn mòn và Bảo vệ Kim loại – cơ sở đầu tiên tại Việt Nam chuyên sâu nghiên cứu vấn đề ăn mòn kim loại và vật liệu.
• Đào tạo nhiều thế hệ kỹ sư, tiến sĩ chuyên ngành vật liệu, điện hóa, trong đó nhiều người sau này trở thành các chuyên gia đầu ngành.
• Tham gia soạn thảo giáo trình, sách chuyên khảo về điện hóa và ăn mòn kim loại, lấp đầy khoảng trống tài liệu chuyên môn trong nước lúc bấy giờ.
• Chủ trì và tham gia hàng chục đề tài nghiên cứu cấp Nhà nước, với nhiều ứng dụng được đưa vào thực tiễn như hệ thống bảo vệ catốt cho đường ống dẫn dầu khí, hệ thống chống ăn mòn cho các công trình bê tông cốt thép ở môi trường biển, bảo vệ tàu thuyền, cầu cảng…

Bà còn là người kết nối Việt Nam với cộng đồng khoa học quốc tế trong lĩnh vực ăn mòn và vật liệu. Bà đã được bầu làm Chủ tịch Hiệp hội Vật liệu và Ăn mòn châu Á – Thái Bình Dương (1999–2001), đại diện cho tiếng nói khoa học Việt Nam trên trường quốc tế.

Người bạn đời vững chãi của cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt

Không chỉ thành công trên con đường học thuật, Phan Lương Cầm còn là người bạn đời thầm lặng và bền bỉ của cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt.

Trong suốt những năm tháng ông Kiệt giữ các trọng trách lớn, bà luôn chọn cho mình một vị trí khiêm nhường, lặng lẽ, làm chỗ dựa vững chắc về tinh thần cho người chồng vốn bận trăm công nghìn việc. Trong những chuyến công tác dài ngày, những lúc ông phải đối mặt với những quyết định khó khăn, chính sự sẻ chia, thấu hiểu và tình yêu bền bỉ của bà đã tiếp thêm cho ông nghị lực.

Dù có thể tận hưởng vinh hoa, bà vẫn sống giản dị, gần gũi, đúng như tính cách của những người phụ nữ miền Trung chân chất. Bà luôn ý thức rõ rằng thành công của bản thân phải song hành với nghĩa vụ đối với gia đình và xã hội.

Tấm lòng vì thế hệ trẻ và cộng đồng

Ngoài sự nghiệp nghiên cứu, bà còn dành nhiều tâm huyết cho các hoạt động xã hội, đặc biệt là giáo dục thế hệ trẻ:

• Thành lập và vận hành nhiều quỹ học bổng hỗ trợ học sinh, sinh viên nghèo hiếu học, trong đó nổi bật là Quỹ học bổng mang tên Võ Văn Kiệt.
• Tham gia tích cực trong các chương trình nâng cao nhận thức khoa học cho thanh thiếu niên, nhất là ở vùng sâu vùng xa.
• Vận động và tham gia các chương trình từ thiện, hỗ trợ các gia đình chính sách, các vùng bị thiên tai.
  

Bà tin rằng: “Một đất nước muốn bền vững thì phải xây từ cái nền giáo dục và khoa học, mà cái nền đó phải được vun đắp bằng trí tuệ và lòng yêu thương.”

Các danh hiệu cao quý

Với những đóng góp to lớn, Phan Lương Cầm đã được Đảng, Nhà nước và các tổ chức khoa học trong và ngoài nước vinh danh:

• Huân chương Lao động hạng Ba
• Giải thưởng Kovalevskaia – Giải thưởng danh giá dành cho nữ khoa học gia xuất sắc
• Kỷ niệm chương Vì sự nghiệp Khoa học và Công nghệ
• Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ
• Và nhiều giải thưởng, bằng khen quốc tế khác.
  

Một tượng đài thầm lặng đã khép lại hành trình

Giáo sư, Tiến sĩ Phan Lương Cầm đã trút hơi thở cuối cùng vào sáng ngày 9/4/2025 tại Hà Nội, sau một thời gian lâm bệnh, hưởng thọ 82 tuổi.

Tin bà qua đời để lại niềm tiếc thương vô hạn không chỉ trong giới khoa học, mà còn trong lòng những thế hệ sinh viên, những đồng nghiệp, và biết bao người dân yêu quý bà.

Bà ra đi, nhưng tấm gương về trí tuệ, đức hạnh, sự kiên cường và lòng nhân ái của bà sẽ còn mãi, trở thành nguồn cảm hứng cho nhiều thế hệ sau. Hãy truy cập 35Express mỗi ngày để cập nhật những tin tức mới nhất, nhanh nhất và đầy đủ nhất.