Biến thái là gì? Tìm hiểu rõ về khái niệm, biểu hiện và cách ứng phó

Hiện tượng “biến thái” thể hiện sự đa dạng và phức tạp của tâm lý con người, cũng như những thay đổi không ngừng của xã hội. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về bản chất và nguồn gốc của hiện tượng này.

Biến thái là gì?

• Theo nghĩa khoa học:

Trong sinh học, thuật ngữ “biến thái” thường được sử dụng để chỉ những thay đổi sâu sắc về hình dáng, cấu trúc hoặc chức năng của một sinh vật trong suốt vòng đời của nó. Quá trình này có thể diễn ra một cách tự nhiên, như sự lột xác của côn trùng để trưởng thành, hoặc do tác động của môi trường. 

Ví dụ điển hình là quá trình biến đổi từ ấu trùng thành bướm, nơi mà sinh vật trải qua những thay đổi ngoạn mục về hình thái và khả năng sinh tồn.

• Theo tâm lý xã hội:

Trong ngữ cảnh xã hội, thuật ngữ “biến thái” thường được sử dụng để mô tả những hành vi hoặc tư tưởng khác thường, vượt quá giới hạn của những gì được coi là bình thường trong xã hội. Những hành vi này có thể gây ra sự sợ hãi, lo lắng, hoặc thậm chí là tổn thương cho những người xung quanh, ảnh hưởng đến các mối quan hệ xã hội và chất lượng cuộc sống.

Cách sử dụng đúng của từ “biến thái” 

• Tích cực: Khi được sử dụng đúng bối cảnh, từ này giúp xác định rõ những vấn đề khoa học hoặc xã hội.
• Tiêu cực: Việc sử dụng sai ngữ cảnh hoặc quá mức có thể gây tác động tiêu cực đến người khác, dẫn đến kỳ thị hoặc xâm phạm danh dự.

Biểu hiện đặc trưng của kẻ biến thái

• Hành vi không đúng mực: Những hành động lệch chuẩn, đi ngược lại các giá trị đạo đức và chuẩn mực xã hội, thường được coi là biểu hiện của sự biến thái. Các hành vi này có thể bao gồm việc xâm phạm không gian cá nhân của người khác, thực hiện các hành động quấy rối gây khó chịu, sử dụng lời nói hoặc hành động mang tính đe dọa, hoặc nghiêm trọng hơn là gây ra bạo lực.

• Những biểu hiện lạ thường trong tư duy: Dấu hiệu của sự khác biệt có thể được quan sát qua những lối suy nghĩ độc đáo hoặc khác biệt. Hiện tượng này bao gồm cả những ảo giác, những khái niệm mà người khác khó lòng nắm bắt, hoặc trạng thái tinh thần bất ổn.

• Lòng căm hờn hoặc thái độ thù địch đối với người khác: Những cá nhân có xu hướng lệch lạc thường biểu lộ sự căm phẫn, ác cảm hoặc mong muốn làm tổn thương người khác. Điều này có thể thể hiện qua các hành động như sách nhiễu, hăm dọa hoặc mưu sát.

• Khó khăn trong việc điều chỉnh hành động và nhận thức: Người gặp các vấn đề về tâm thần có thể gặp khó khăn trong việc tự chủ hành vi hoặc không nhận thức được mức độ bất thường trong hành động của bản thân. Họ có thể mất khả năng đánh giá hành vi của mình theo các chuẩn mực xã hội, dẫn đến những hành động không phù hợp hoặc gây hại cho bản thân và người khác.

• Rối loạn chức năng điều hành: Khả năng lập kế hoạch, ra quyết định, và kiểm soát xung động có thể bị suy yếu. Điều này dẫn đến những hành động bốc đồng, thiếu suy nghĩ, hoặc khó khăn trong việc thích ứng với các tình huống thay đổi.

• Ảnh hưởng đến nhận thức xã hội: Người bệnh có thể gặp khó khăn trong việc hiểu và phản ứng phù hợp với các tín hiệu xã hội, ví dụ như biểu cảm khuôn mặt, ngôn ngữ cơ thể, hoặc ngữ cảnh giao tiếp. Điều này có thể dẫn đến những hiểu lầm và khó khăn trong các mối quan hệ xã hội.

• Mất khả năng tự giám sát: Khả năng tự theo dõi và đánh giá hành vi của bản thân có thể bị suy giảm. Điều này khiến người bệnh khó nhận ra những sai sót hoặc những hành vi không phù hợp, và do đó khó điều chỉnh chúng.

• Cảm giác cô lập và xa lánh: Những cá nhân trải qua biến thái thường đối mặt với cảm giác bị cô lập hoặc xa lánh khỏi cộng đồng do những hành động hoặc quan điểm khác biệt của họ.

Nguyên nhân dẫn đến hành vi “biến thái”

1. Tâm lý:

Rối loạn nhân cách hoặc tâm thần như rối loạn ái kỷ, rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD), hoặc rối loạn chống đối xã hội. Ngoài ra, còn có các dạng rối loạn tình dục. Một số người gặp khó khăn trong việc kiểm soát hành vi hoặc cảm xúc bản thân

2. Sinh lý:

Rối loạn nội tiết: Tình trạng mất cân bằng hormone, đặc biệt là các hormone sinh dục, có khả năng dẫn đến các hành vi tình dục vượt quá tầm kiểm soát.

Tổn thương não: Những tổn thương xảy ra ở các khu vực não bộ có liên quan đến việc kiểm soát hành vi (ví dụ như thùy trán) có thể gây suy yếu khả năng tự chủ và điều chỉnh hành vi.

Yếu tố di truyền: Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng yếu tố di truyền có thể đóng vai trò trong việc hình thành tính cách và hành vi của một người, mặc dù chúng không phải là yếu tố duy nhất quyết định.

3. Ảnh hưởng bởi môi trường sống:

Sang chấn tâm lý thời thơ ấu: Những cá nhân trải qua các biến cố tiêu cực như bị ngược đãi, lạm dụng tình dục, hoặc lớn lên trong môi trường gia đình bất ổn, thiếu sự quan tâm và chăm sóc đầy đủ thường dễ gặp phải những vấn đề về hành vi trong tương lai.

Ảnh hưởng bởi thông tin tiêu cực: Việc tiếp xúc sớm với các hình ảnh hoặc video có nội dung không phù hợp (ví dụ: bạo lực, tình dục không lành mạnh) có thể tác động xấu đến nhận thức và cách hành xử của một người.

Hạn chế trong việc giáo dục giá trị và kiến thức giới tính: Việc thiếu hụt sự giáo dục đúng đắn về các chuẩn mực đạo đức và kiến thức về giới tính có thể dẫn đến những hành vi không đúng mực ở một số người.

4. Ảnh hưởng từ môi trường văn hóa và xã hội:

Sai lệch trong hệ giá trị văn hóa: Việc tồn tại trong một cộng đồng mà ở đó các hành vi tiêu cực hoặc trái với đạo đức được xem nhẹ hoặc thậm chí được khuyến khích sẽ tạo ra những chuẩn mực lệch lạc.

Sức ép từ cộng đồng: Cảm giác bị tách biệt, phân biệt đối xử hoặc không được hòa nhập vào tập thể có thể thúc đẩy một số cá nhân tìm đến những hành động khác thường như một cách để giải tỏa tâm lý.

Hạn chế trong tương tác xã hội tích cực: Sự thiếu hụt các mối quan hệ xã hội tốt đẹp có thể làm gia tăng cảm giác bí bách, ngột ngạt và từ đó dẫn đến những hành vi đi chệch khỏi chuẩn mực xã hội.

5. Ảnh hưởng từ công nghệ và truyền thông

Tiếp xúc thường xuyên với nội dung đồi trụy hoặc bất thường: Việc này tiềm ẩn nguy cơ làm biến đổi hệ giá trị, gây khó khăn trong việc phân biệt chuẩn mực đạo đức và hành vi sai lệch.

Tác động từ môi trường mạng tiêu cực: Sự tồn tại của các hội nhóm hoặc không gian ảo độc hại có xu hướng cổ xúy và lan truyền các hành vi lệch chuẩn, đi ngược lại các giá trị xã hội.

Những phương pháp ngăn chặn hành vi biến thái

• Giáo dục tâm sinh lý và giới tính: Trang bị cho trẻ em và tuổi mới lớn kiến thức chuẩn xác về giới tính, các giá trị đạo đức và hành vi ứng xử phù hợp.
• Xây dựng môi trường sống tích cực: Thúc đẩy sự trao đổi thẳng thắn, chân thành trong phạm vi gia đình và cộng đồng.
• Hỗ trợ trị liệu tâm lý hoặc y tế: Đối với các cá nhân có biểu hiện khác biệt so với bình thường, việc tìm kiếm sự hỗ trợ từ các chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ là điều cần thiết.
• Quản lý nội dung thông tin: Giảm thiểu việc tiếp xúc với những nội dung tiêu cực hoặc có hại, đặc biệt là đối với lứa tuổi thiếu nhi.

Một số cách ứng phó khi gặp hành vi biến thái

• Giữ khoảng cách an toàn
• Gọi sự trợ giúp, báo cáo sự việc cho cơ quan chức năng.
• Lưu bằng chứng bằng cách quay video, chụp ảnh, ghi nhớ nhân dạng báo cáo.
• Gọi đường dây nóng.
• Tỏ ra cứng rắn ví dụ “Dừng lại ngay!” hoặc “ Tôi sẽ báo công an!”, đừng cố đối đầu một mình.
• Học kỹ năng tự vệ.
• Dạy trẻ cách ứng phó như giáo dục cho trẻ về ranh giới cơ thể hoặc khuyến khích trẻ nói ra khi gặp tình huống xấu.

Tham khảo thêm tại: https://ai-hay.vn/bien-thai-la-gi-pN1UmGXa0CC

Biến thái tồn tại dưới nhiều hình thức và gây ra những hậu quả nghiêm trọng. Việc nhận diện, hiểu rõ và có biện pháp ứng phó kịp thời là vô cùng quan trọng. Hãy cùng nhau nâng cao nhận thức về vấn đề này để bảo vệ bản thân và cộng đồng. Theo dõi thêm tại 35express để cập nhật nhanh nhiều thông tin mới và hữu ích nhất.