Khất thực là gì? Nét đẹp và ý nghĩa trong đạo Phật

Khất thực là một nét văn hóa đặc trưng trong Phật giáo. Bài viết này sẽ phân tích cặn kẽ về cội nguồn, lý do thực hành và những giá trị nhân văn cao đẹp ẩn chứa trong hành động khất thực.

Khất thực là gì?

Khất thực, theo nghĩa Hán Việt là “xin ăn”, là một truyền thống tu hành và sinh hoạt lâu đời của các tu sĩ Phật giáo, đặc biệt phổ biến trong truyền thống Theravada (Phật giáo Nguyên thủy). Thay vì tự canh tác hoặc tham gia giao thương, các vị sư thực hành khất thực bằng cách đi bộ từ nhà này sang nhà khác để nhận thực phẩm cúng dường từ các Phật tử.

Khất thực không chỉ là một nét đặc trưng của đời sống tu sĩ Phật giáo, mà còn được coi là một phương thức tu hành khổ hạnh, biểu thị lối sống giản dị, từ bỏ vật chất và hướng đến sự thanh tịnh trong tâm hồn.

Cội nguồn của khất thực

Tập tục khất thực bắt nguồn từ chính Đức Phật Thích Ca Mâu Ni (sống vào khoảng thế kỷ 6-5 trước Công nguyên). Sau khi đạt được giác ngộ, Ngài đã thực hành khất thực và truyền dạy phương pháp này cho các đệ tử. Đây được xem là một phương pháp tu tập quan trọng, giúp loại bỏ lòng tham, sự sân hận, sự si mê, đồng thời rèn luyện đức tính khiêm tốn.

Trong giáo lý nhà Phật, từ khi Tăng đoàn được hình thành, Đức Phật đã chỉ dẫn các tỳ kheo (những người xuất gia tu hành) thực hành khất thực như một cách để nuôi dưỡng không chỉ thân thể mà còn cả tâm hồn. Hành động khất thực không đơn thuần là tìm kiếm thức ăn để duy trì sự sống, mà còn mang ý nghĩa sâu sắc, thể hiện mối quan hệ tương hỗ giữa người tu hành và cư sĩ tại gia.

Mục đích của khất thực

Rèn luyện đức hạnh: Thực hành tu dưỡng cái tâm bình đẳng, không phân biệt tầng lớp giữa người nghèo và giàu, rèn luyện tính từ bi và khiêm nhường, không chê bai thức ăn từ bất kỳ ai dâng tặng.

Tu hành:  Khất thực là một phương tiện giúp các tu sĩ thực hành buông bỏ, từ bỏ sự trói buộc của vật chất và hướng đến cuộc sống tối giản, chỉ nhận những nhu yếu phẩm.

Gieo duyên lành: Khất thực kiến tạo mối liên hệ mật thiết giữa giới xuất gia và xã hội. Tín đồ Phật tử, bằng việc thực hành cúng dường, có cơ hội bồi đắp công đức và hỗ trợ đời sống tu hành. Đồng thời, chư tăng có trách nhiệm hoằng dương Phật pháp, mang lại lợi ích tinh thần cho quần chúng.

Thực hiện Bát Chánh Đạo: Thực hành khất thực là một biểu hiện cụ thể của Chánh Mạng (Samma-ajiva), một trong tám yếu tố của Bát Chánh Đạo – con đường dẫn đến giác ngộ trong Phật giáo. Đây là lối sống chân chính, dựa trên sự từ bỏ những nghề nghiệp hay hành vi có thể gây tổn hại cho người khác, đồng thời hướng đến sự thanh tịnh và nuôi dưỡng đời sống đạo hạnh.

Hình thức khất thực

Theo lời dạy trong kinh, Đức Phật cùng các đệ tử thường du hành qua các làng mạc và thành phố với chiếc bát trên tay để hóa duyên. Các vị tu sĩ giữ thái độ trang nghiêm, không hề lên tiếng xin xỏ mà chỉ đứng yên lặng trước mỗi gia đình để nhận những phẩm vật được cúng dường. Điều này thể hiện sự tôn kính đối với người trao tặng và không tạo gánh nặng tâm lý cho họ.

Việc này đã tạo nên một dấu ấn riêng biệt trong đời sống tu tập của các nhà sư Phật giáo, đặc biệt là trong truyền thống Theravada (Phật giáo Nguyên thủy) tại các quốc gia như Thái Lan, Myanmar, Sri Lanka và Lào. Mặc dù vậy, ở nhiều truyền thống Phật giáo khác, hình thức khất thực đã được điều chỉnh hoặc ít được thực hành hơn để phù hợp với bối cảnh văn hóa và hoàn cảnh sống của từng vùng.

Các bước thực hành khất thực như sau:

• Các nhà sư thường thực hành việc đi xin ăn vào lúc bình minh, trước khi mặt trời lên đến đỉnh đầu (tức 12 giờ trưa).
• Họ mang theo một chiếc bát (dùng để nhận đồ ăn) và di chuyển một cách kính cẩn, giữ im lặng và không hề mở lời xin xỏ.
• Khi đến trước mỗi nhà, họ sẽ dừng chân và tĩnh lặng chờ đợi. Nếu được gia chủ hoan hỷ cúng dường, họ sẽ nhận phần thức ăn vào bát của mình. Nếu không có gì, họ sẽ tiếp tục hành trình.
• Những vật phẩm được cúng dường thường là cơm, rau xanh, trái cây và các món ăn chay tịnh.

Ý nghĩa và nét đẹp của khất thực

Khất thực không chỉ là một nét văn hóa đặc trưng của đời sống tu hành Phật giáo mà còn mang trong mình những giá trị sâu sắc về mặt đạo đức, tinh thần và văn hóa. Thực hành khất thực là một cách để từ bỏ những giá trị vật chất, nuôi dưỡng lòng từ bi và xây dựng mối quan hệ tốt đẹp giữa người xuất gia và người tại gia.

• Biểu tượng sự giản dị: Hình ảnh các tu sĩ lặng lẽ cầm bình bát bước đi trong chánh niệm thể hiện được sự giản dị, không lệ thuộc vào vật chất, sự thanh tịnh của đời sống tâm linh.
• Rèn luyện đạo đức: Thực hành khất thực là một hành động mang ý nghĩa giáo dục sâu sắc về mặt đạo đức, hướng đến việc bồi dưỡng lòng khiêm cung, sự tri ân và tinh thần tương trợ trong cả giới tu hành và xã hội.
• Trau dồi tính nhân ái, từ bi: Lòng từ bi, một phẩm chất đạo đức cần được bồi dưỡng, có thể được thực hành thông qua việc khất thực. Hành động này tạo ra sự kết nối giữa người cho và người nhận, khơi dậy lòng trắc ẩn và xây dựng một cộng đồng dựa trên sự tương trợ và hòa hợp.
• Công bằng và bình đẳng: Việc đi khất thực biểu thị sự công bằng giữa người xuất gia và cư dân. Các nhà sư không phân biệt giai cấp, địa vị xã hội, mà nhận đồ ăn từ bất kỳ ai, để duy trì sự sống của bản thân.

Tham khảo thêm tại AI Hay: https://ai-hay.vn/khat-thuc-la-gi-pN1UmGl-dki?

Khất thực, một giá trị văn hóa lâu đời của Phật giáo, thể hiện sâu sắc tinh thần tu tập, phẩm hạnh và lòng bác ái. Đây không đơn thuần là việc thọ nhận vật phẩm từ bá tánh, mà còn là cầu nối giữa giới tu hành và thế tục, góp phần vun đắp một xã hội an lạc. Theo dõi 35express để biết thêm nhiều tin tức mới nhất nhé!