Giáo sư Omar M. Yaghi – chủ nhân VinFuture mùa đầu tiên được trao Giải Nobel Hóa học 2025

Giáo sư Omar M. Yaghi – người được trao Giải thưởng VinFuture mùa đầu tiên vì công trình về vật liệu MOFs – vừa được vinh danh Giải Nobel Hóa học 2025 cùng hai đồng nghiệp nhờ những đột phá trong lĩnh vực hóa học cấu trúc mạng kim loại – hữu cơ (MOFs).

Omar M. Yaghi là ai?

Omar M. Yaghi là một nhà hóa học nổi tiếng người Mỹ gốc Jordan/Palestine, được biết đến rộng rãi nhờ việc sáng lập và phát triển lĩnh vực reticular chemistry – hóa học cấu trúc mạng. Ông là chủ nhân Giải VinFuture Special Prize mùa đầu tiên nhờ những đóng góp trong phát triển metal-organic frameworks (MOFs).

Tiểu sử, lý lịch của Omar M. Yaghi

Dưới lý lịch này, Omar Yaghi nổi bật nhờ kết hợp giữa tầm nhìn lý thuyết và khả năng ứng dụng trong vật liệu tiên tiến.

Học vấn – Sự nghiệp & Thành tựu

Omar Yaghi được xem là “cha đẻ” của reticular chemistry, lĩnh vực nghiên cứu cách “may lắp” các đơn vị phân tử để tạo thành mạng cấu trúc có độ xốp cao – mà thành quả nổi bật là metal-organic frameworks (MOFs). Ông đã dành nhiều năm để phát triển lý thuyết, sáng tạo cấu trúc, và ứng dụng vật liệu này trong nhiều lĩnh vực: từ hấp phụ CO₂, lọc nước, cho đến lưu trữ năng lượng. chemistry.berkeley.edu+4Wikipedia+4VinFuture Prize+4

Nhờ những đóng góp đột phá, ông được vinh danh bằng nhiều giải thưởng khoa học quốc tế uy tín. Trước khi nhận Nobel 2025, ông đã từng nhận Giải VinFuture mùa đầu tiên – giải thưởng toàn cầu nhằm tôn vinh các đổi mới khoa học công nghệ có ảnh hưởng đến cộng đồng và phát triển bền vững. chemistry.berkeley.edu+2VinFuture Prize+2

Các công trình / đóng góp nổi bật

Công trình then chốt của Omar Yaghi là phát triển hệ thống metal-organic frameworks (MOFs) – những cấu trúc mạng kim loại-hữu cơ cực kỳ xốp, có thể kết hợp kim loại và các ligand hữu cơ để tạo ra mạng có thể chứa khí, lọc các phân tử nhỏ, hoặc hoạt động như “khóa” phân tử theo yêu cầu. Wikipedia+4Wikipedia+4VinFuture Prize+4

Những ứng dụng tiềm năng của MOFs rất rộng:

• Hấp phụ CO₂, giảm khí nhà kính
• Lọc, làm sạch nước, xử lý chất ô nhiễm
• Lưu trữ khí (hydrogen, khí nhiên liệu)
• Ứng dụng trong y sinh, dược phẩm
• Ứng dụng trong điện hóa, pin, cảm biến

Công trình này không chỉ mang tính lý thuyết mà còn được nghiệm chứng qua nhiều mô hình thực nghiệm và ứng dụng.

Giải Nobel Hóa học 2025 – Lý do và ý nghĩa

Ngày 8/10/2025, Giải Nobel Hóa học được trao cho Susumu Kitagawa, Richard Robson và Omar Yaghi vì những đóng góp đột phá trong việc phát triển vật liệu MOFs, giúp mở ra khả năng “khung phân tử đa chức năng” có thể hấp thụ, lưu trữ, và tái sử dụng các chất khí và phân tử theo mục tiêu. Berkeley News+4Guardian+4Reuters+4

Nobel Committee nhấn mạnh rằng các MOFs là “vật liệu của thế kỷ 21” nhờ khả năng hấp thụ và chứa rất nhiều thể tích khí (mặc dù thể tích bên ngoài nhỏ) — ví dụ một khối MOF nhỏ có thể có diện tích bề mặt tương đương một sân bóng đá. Thế Giới Hóa Học+3Reuters+3Financial Times+3

Điều đặc biệt: Omar Yaghi, người từng được trao Giải VinFuture trong mùa đầu tiên vì MOFs, giờ đã được quốc tế công nhận cao nhất với Nobel – cho thấy tầm quan trọng và chất lượng công trình mà VinFuture đã nhìn ra từ sớm.