140 Trường Đại học Công lập Việt Nam sẽ bị Sắp xếp, Sáp nhập: Lý do, Thách thức và Tác Động

Mở đầu

Bộ Giáo dục & Đào tạo vừa thông báo sẽ triển khai cuộc đại sắp xếp, sáp nhập khoảng 140 trường đại học công lập trên toàn quốc. Đây được xem là bước đi mạnh mẽ nhằm tinh gọn bộ máy, nâng cao chất lượng đào tạo và phát huy tiềm lực đại học. Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho biết, Nghị quyết số 71 của Trung ương và định hướng phát triển đại học là cơ sở của quyết sách này. Nếu không nhanh chóng thay đổi, các trường sẽ “lỡ nhịp” so với xu hướng quốc tế. Việc sắp xếp được kỳ vọng sẽ không chỉ làm mạnh trường lớn, mà còn đảm bảo nguồn lực cho các tỉnh, địa phương.

Nguyên nhân sắp xếp, sáp nhập

1. Yêu cầu phát triển đại học chất lượng cao

Theo Bộ trưởng Bộ GD&ĐT, giáo dục đại học đang được yêu cầu phát triển với tốc độ nhanh – mạnh – rõ định hướng, nhất là trong các ngành tài năng mà quốc gia cần ưu tiên. Nghị quyết số 71 của Trung ương nhấn mạnh tính chỉ đạo hệ thống, vai trò dẫn dắt và tính định hướng của các trường đại học công lập.

2. Giảm đầu mối, khắc phục manh mún

Hiện nay hệ thống đại học công lập có quá nhiều trường nhỏ, hoạt động thiếu hiệu quả, cơ sở vật chất, nhân lực hạn chế. Việc tinh gọn đầu mối quản lý, nhập trường nhỏ vào trường lớn hoặc sáp nhập trường địa phương – trường trung ương được xem là cách để tối ưu hóa nguồn lực.

3. Tự chủ – phân cấp quản lý mạnh hơn

Song song với sắp xếp, Bộ GD&ĐT dự kiến sẽ sửa đổi luật Giáo dục đại học để thể chế hóa quyền tự chủ trong học thuật, tài chính, và quản trị cho các trường. Các trường được giao quyền lớn hơn, nhưng cũng phải chịu trách nhiệm rõ ràng hơn về quản lý và chất lượng.

Phương án sắp xếp, các kịch bản có thể

• Một số trường địa phương sẽ nhập vào trường trung ương, nhằm chia sẻ nguồn lực, đội ngũ chuyên môn và cơ sở vật chất.
• Các trường trung ương – trường trung ương cũng có thể sáp nhập với nhau để thành trường lớn hơn, mạnh hơn.
• Các trường có quy mô nhỏ hoặc hoạt động không hiệu quả có thể được giải thể hoặc chuyển đổi mô hình.
• Về mặt quản lý, Bộ chủ quản sẽ giữ các quyền như cấp phép, rút phép, giải thể, bổ nhiệm, miễn nhiệm lãnh đạo. Trách nhiệm kiểm định chất lượng và chiến lược đào tạo sẽ đặt rõ hơn.

Thách thức lớn phía trước

a) Nhân sự – Ban lãnh đạo trường học

Việc sáp nhập đồng nghĩa với việc điều động, luân chuyển hoặc miễn nhiệm lãnh đạo, cán bộ. Điều này có thể dẫn đến xáo trộn tâm lý, ảnh hưởng uy tín và sự ổn định trong các trường học.

b) Cơ sở vật chất và hạ tầng

Nhiều trường nhỏ lẻ chưa đầu tư đầy đủ cơ sở vật chất – phòng thí nghiệm, thư viện, thiết bị học tập… Khi nhập vào trường lớn hơn, đòi hỏi phải nâng cấp, chuẩn hóa, điều này có thể cần nguồn vốn lớn và thời gian dài.

c) Vấn đề bản sắc, vị trí địa lý và đặc thù vùng miền

Trường địa phương thường có bản sắc riêng, gắn liền cộng đồng, đặc thù vùng miền. Việc sáp nhập có thể làm mất phần nào tính đặc thù đó. Việc di dời quản lý từ trung ương về địa phương hoặc ngược lại cũng có thể gây xáo trộn hành chính.

d) Sự chấp nhận của sinh viên và giảng viên

Sinh viên có thể lo lắng về việc đổi tên trường, bằng cấp, chất lượng đào tạo, lộ trình học tập. Cán bộ giảng viên cũng có thể bị ảnh hưởng về chế độ đãi ngộ, cấp bậc và công việc.

Tác động tích cực nếu thực hiện thành công

• Nâng cao hiệu quả đào tạo, tránh sự chồng chéo về chương trình, sinh viên dễ dàng tiếp cận môi trường có chất lượng tốt hơn.
• Thúc đẩy chất lượng nghiên cứu và khoa học, khi trường quy mô lớn hơn có thể tập trung nguồn lực vào các phòng thí nghiệm, trung tâm nghiên cứu.
• Tối ưu hóa nguồn lực tài chính: giảm chi phí duy trì nhiều đầu mối quản lý, tăng hiệu quả sử dụng ngân sách.
• Mở rộng cơ hội cho sinh viên địa phương: khi trường mạnh lên, cơ hội tuyển sinh, học bổng, phương tiện học tập tốt hơn, tiếp cận công nghệ mới dễ hơn.

Những điều người trong ngành giáo dục cần lưu ý

• Luật Giáo dục đại học và các văn bản liên quan cần được sửa đổi, cập nhật phù hợp để bảo đảm quyền hạn, trách nhiệm và tự chủ cho các trường. Báo điện tử Tiền Phong
• Cần minh bạch trong quá trình sắp xếp: công bố rõ kế hoạch sáp nhập, phân bổ nhân sự, tài sản, lộ trình thực hiện để giảm lo lắng và phản ứng tiêu cực.
• Đảm bảo quyền lợi của sinh viên hiện tại: giữ ổn định chương trình học, không ảnh hưởng đến bằng cấp, công nhận tín chỉ…
• Hỗ trợ nguồn lực cho trường nhỏ, vùng sâu vùng xa để họ có thể đáp ứng tiêu chuẩn khi nhập vào cơ chế trường lớn hơn.

Kết luận

Cuộc đại sửa đổi hệ thống đại học công lập đang được Bộ GD&ĐT triển khai là bước đi quan trọng để Việt Nam không bỏ lỡ thời cơ phát triển giáo dục đại học theo hướng nhanh, mạnh, gắn với nhu cầu nhân lực chất lượng cao. Mặc dù có nhiều thách thức—từ nhân sự, cơ cấu tổ chức đến tâm lý và tài sản—nhưng nếu được thực hiện đúng cách, minh bạch, nó sẽ là cú hích để các trường đại học công lập mạnh mẽ hơn, đáp ứng tốt hơn yêu cầu phát triển đất nước.

Từ khóa SEO nên dùng: sắp xếp trường đại học, sáp nhập đại học công lập, Bộ GD&ĐT, giáo dục đại học, tinh gọn đầu mối trường đại học, tự chủ đại học, 140 trường đại học.